Unieważnienie umowy frankowej jest jedną z możliwości (obok odfrankowienia, zawarcia ugody z bankiem oraz dalszego spłacania kredytu we frankach szwajcarskich), która pozwala na poradzenie sobie ze zobowiązaniem zaciągniętym w CHF. Czym jest nieważności kontraktu? Kiedy można unieważnić umowę frankową? Jakie skutki niesie ta procedura?
Co oznacza unieważnienie umowy frankowej w świetle prawa?
Unieważnienie umowy kredytu jest sądową procedurą, w której efekcie orzekane jest, że zawarty kontrakt nigdy nie funkcjonował w świetle prawa. Uznaje się go za niebyły, do podpisania go nigdy nie doszło, a wszelkie prawa i obowiązki wynikające z niego nie obowiązywały w żadnym zakresie. W Kodeksie cywilnym (art. 58 §1 i 2) określono, że o nieważność umowy można ubiegać się, gdy jest ona niezgodna z prawem, zasadami współżycia społecznego. Zgodnie z przepisami tego samego kodeksu określono, że gdy nieważność orzekana jest jedynie dla części czynności prawnej, umowa może pozostać w mocy, chyba że z zapisów kontraktu wynika, że bez elementów objętych nieważnością nie może być ona realizowana. Taka sytuacja ma miejsce, gdy przeprowadzane jest unieważnienie umowy frankowej. Kontrakt dotyczący zobowiązania przestaje w pełni funkcjonować. Po dokonaniu określonych czynności względem siebie kredytobiorca oraz bank nie mogą dochodzić żadnych innych roszczeń. Gdy umowa funkcjonuje w dalszym ciągu bez klauzul abuzywnych mówi się, że przeprowadzono odfrankowienie kredytu.
Kiedy i dlaczego ogłoszona może być nieważność umowy kredytu frankowego?
Nieważność umowy kredytu denominowanego lub indeksowanego orzekana jest w procesie sądowym, który przeprowadzany jest przez sędziów sądu rejonowego lub okręgowego właściwego dla miejsca zamieszkania frankowicza, siedziby banku lub miejsca oddziału, w którym zawarta została umowa – decyduje o tym kredytobiorca wnoszący pozew. Warto zaznaczyć, że zgodnie z prawem w kwestii unieważnienia kredytów frankowych obowiązuje okres przedawnienia – 10 lat od momentu uświadomienia sobie wadliwości umowy przez kredytobiorcę.
Jak wspomniano wcześniej, podstawą do unieważnienia umowy kredytu frankowego jest niezgodność z przepisami prawa lub zasadami współżycia społecznego. Argumentami wskazywanymi przez prawników biorących udział w sprawach frankowych najczęściej są:
- klauzule abuzywne,
- przeniesienie całościowych konsekwencji zmiany kursu walutowego na słabszą stronę umowy, czyli kredytobiorcę,
- brak spełnienia obowiązku poinformowania frankowicza przez bank o wszelkich ryzykach związanych z podpisaniem umowy,
- niejasne zasady waloryzacji oraz innych zapisów umownych,
- możliwość samodzielnego kreowania przez instytucje finansowe kursu walutowego w celu maksymalizacji zysków.
Unieważnienie umowy frankowej – skutki
Pytaniem, które zadaje wielu naszych klientów, jest: „Unieważnienie umowy frankowej… i co dalej…? Jakie konsekwencje poniosę?”. Tak naprawdę warto podkreślić, że jest to procedura korzystna dla frankowicza, który z momentem ogłoszenia nieważności nie ma obowiązku dalszego spłacania zobowiązania. Zachodzi jednak konieczność dokonania rozliczeń pomiędzy nim a bankiem – strony muszą zwrócić sobie wszelkie otrzymane środki, by ich wzajemne zobowiązania wynosiły zero. Do ich dokonania zastosowanie mogą mieć dwie teorie:
- salda – roszczenia stron są kompensowane, a ta, która uzyskała większą korzyść, zobowiązana jest do zwrotu należności drugiej; zazwyczaj kredytobiorca oddaje środki bankowi, są one natychmiastowo wymagalne, jednak można domagać się rozłożenia ich na raty;
- dwóch kondykcji – roszczenia frankowiczów oraz banków traktowane są rozdzielnie; instytucje finansowe muszą wnieść odrębne powództwo, by uzyskać środki wypłacone w ramach kredytu; jest ona korzystniejsza dla kredytobiorców i do jej stosowania przychyla się TSUE.
Ponadto na skutego nieważności umowy kredytowej moc tracą wszelkie zabezpieczenia spłaty zobowiązania, np. hipoteka czy ubezpieczenie niskiego wkładu.